عدسک آبی،  تحولی عظیم برای تغذیه ماهی‌ها و یا چهارپایان و کود تقویتی در کشاورزی

عدسک آبی (Duckweed) یا علف هرز اردکی، گیاه سبز کوچکی از خانواده ی لمناسه است و به طور متراکمی در سطح آبها می روید و آب را همچون حصیری می پوشاند. در طبقهبندی ها، عدسک آبی متعلق به رده ی تک لپه ای ها و شامل چهار سرده (جنس) هستند: لِمنا، اسپیرودلا، ولفیا و ولفیِلا.

با توجه به توانایی زاد ولد سریع با مصرف مغذّیهای حل شده در آب، در شرایط بهینه (وجود مغذّی ها، آفتاب، پی اچ حدود خنثی، و دمای بیست تا سی درجه ی سانتیگراد)، زیست توده ی (بیوماس) آن طی دو یا سه روز، دو برابر میشود و می توان آن را برداشت کرد و در آفتاب خشکاند، بی آنکه هزینه، نیروی کار و تخصص زیادی لازم باشد.

برای رشد و تکثیر خود، نیازمند حجم عظیمی از مواد معدنی است و از اینرو تکامل آن در جهتی بوده است که بتواند به سرعت و قوت، مواد معدنی (و در صورت وجود، مواد آلی) را از آبی که در آن شناور است، جذب میکند. این مغذّیهای کانی و آلی، به بدنه ی گیاه (زیست توده) تبدیل میشوند. این باعث شده است که آن را یک «پمپ مغذی ها» بخوانند، که عناصری نظیر نیتروژن، فسفر، کلسیوم، سدیم، منیزیم، کربن و کلر را که پیوسته از زمینهای زراعی گرفته میشوند، به چرخه ی تولید بر می گرداند. ضمن اینکه با برداشت فسفات ها و نیتروژن (به ویژه آمونیاک) که هر دو از فراوانترین آلاینده ها در پساب عملیات کشاورزی می باشند و با افزایش جمعیت آدمها و نیاز به تراکم هر چه بیشتر دامها در مساحت های کوچک، در حال گسترش هستند، مسئله ی بزرگی را حل میکند.

عدسک آبی قادر است کلّ ذرات معلق، نیاز زیستی به اکسیژن و نیاز شیمیایى به اکسیژن در پساب را به طرز چشمگیری کاهش دهد.

زیست توده ی عدسک آبی که با عمل آوری آب حاصل میشود، خود باید از سطح آب جمع آوری شود؛ عدسک آبی که در فاضلاب ها و یا پسماند دامداری ها رشد یافته است، مسمومیت زا نیست و می تواند خوراکی برای ماهی و چهارپایان و یا کودی برای کشتزارها باشد. با این وجود برای اطمینان بیشتر، آنرا می توان مدت زمانی در آب پاکیزه نگهداری کرد و یا پس از خشکاندن، با اشعه ی فرابنفش و یا گاز ازون، ضد عفونی کرد.

عدسک آبی را به دلایل زیر، یکی از خوش آتیه ترین گیاهان در قرن بیست و یکم می دانند:

عملکرد بیش از سویا در تولید پروتئین، در مساحت مساوی برداشت ساده، نسبت به جلبک ها و دیگر روینده های آبزی
قابلیت تغذیه ی آبزیان، ماکیان و گاو؛ در جاهایی، عدسک آبی را کاملاً جایگزین سویا در تغذیه ی دام کرده اند (البته به دلیل فیبر زیاد آن، فراهمی زیستی پروتئین عدسک آبی اندکی کمتر از سویا است).توانایی تخلیص و متراکم سازی و پمپاژ معکوس مغذّیهای موجود در فاضلاب فراهم سازی غذا برای حیات وحش، به ویژه پرندگان تالاب زی امکان بهره گیری در پروژههای تَرسیب کربن (به تله انداختن رسوب دادن کربن و جلوگیری از انتشار آن به صورت گازهای گلخانه ای و گرم شدن زمین)بی نیاز ساختن مرغداران از حمل فضولات مرغی؛ با استخرها(لاگون)های عدسک آبی در مجاورت مرغداری می توان فضولات مرغی را (که دارای نیتروژن آمونیاکی و عناصر معدنی زیادی است) تبدیل کرد.

سوخت رسانی به منظور رشد سریع عدسک آبی، نیاز به مقدار قابل توجهی مواد مغذی دارد. عدسک آبی قادر است مواد معدنی را به سرعت از آبی که در آن شناور است برای رشد و تغذیه لازم خود جدا کند. عدسک قادر است مواد ارگانیک را جدا کند. این مواد ارگانیک و معدنی و مغذی تبدیل به ماده‌ای از گیاه می‌شوند که توده‌ی زنده را تشکیل می‌دهند. تحقیقات نشان داده است که عدسک ها در از بین بردن فسفات و نیتروژن و آمونیاک تبحر دارند.

سوخت رسانی به منظور رشد سریع عدسک آبی، نیاز به مقدار قابل توجهی مواد مغذی دارد. عدسک آبی قادر است مواد معدنی را به سرعت از آبی که در آن شناور است برای رشد و تغذیه لازم خود جدا کند. عدسک قادر است مواد ارگانیک را جدا کند. این مواد ارگانیک و معدنی و مغذی تبدیل به ماده‌ای از گیاه می‌شوند که توده‌ی زنده را تشکیل می‌دهند. تحقیقات نشان داده است که عدسک ها در از بین بردن فسفات و نیتروژن و آمونیاک تبحر دارند.

عملیات پاکسازی پساب و فاضلاب ناشی از کشاورزی نیاز به حذف مقادیر زیادی از فسفات و نیتروژن از آن دارد. این آفت در حال رشد، مشکل حادی را در اطراف جهان به وجود آورده است و دلیل آن هم استفاده روز افزون از کشاورزی مدرن و تجمع احشام در زمین‌های محدود است.

توده‌ی زنده عدسک آبی که در فرایند پاکسازی پساب شکل می‌گیرد، خودش باید از آب پاکسازی شده حذف شود. این عمل به صورت گرفتن سرباز یا گرفتن کف از آب انجام می‌شود. عدسک پرورش یافته در پساب و فاضلاب کشاورزی دارای مواد سمی نمی‌باشد و می‌توان از آن به عنوان تغذیه برای ماهی‌ها و یا چهارپایان و حتی به عنوان کود تقویتی در کشاورزی استفاده کرد. اگر قرار باشد عدسک‌ها به حیوانات داده شوند باید دوره‌ی پاکسازی در آب تمیز را بگذرانند تا از پاتوژن‌های موجود در آب پاک شوند.

به دلایل زیر عدسک یکی از امید بخش‌ترین گیاهان قرن بیست و یکم است:

1. پروتئین تولیدی عدسک در هر مترمربع بیشتر از دانه‌های سویا است.

2. کشت عدسک از جلبک ها و یا دیگر گیاهان آبزی آسان‌تر است.

3. عدسک را می‌توان به عنوان غذای ماهی، مرغ و خروس و گاو استفاده کرد.

4.. عدسک می‌تواند پساب را پاکسازی کند و باعث جمع‌آوری مواد مغذی موجود در آن شود.

5. عدسک می‌تواند به عنوان غذای حیوانات وحشی به خصوص مرغ دریایی باشد.

چگونه عدسک آبی را در استخر پرورش دهیم?

قدم اول: عدسک آبی را از مغازه‌های فروش ماهی و ملزومات ماهی و یا مزارع گیاهان آبزی می‌توان تهیه کرد، گونه‌ای را انتخاب کنید که در شرایط محیلی شما مقاومتر باشد.

قدم دوم: استخری با آفتاب مستقیم و جریان آب آرام و یا ثابت انتخاب کنید که از قبل در آن ماهی وجود داشته باشد، ترجیهاً ماهی قرمز و یا کپور.

قدم سوم: برای استقرار عدسک، سطلی را از آب استخر پر کنید، مطمئن شوید که در آن ماهی و یا حلزون وجود ندارد سپس عدسک را در آن شناور سازید، پس از مدتی می‌توانید سطل را در آب غوطه ور سازید، اطمینان حاصل کنید که ماهی‌ها نمی‌توانند توده عدسک را بخورند.

قدم چهارم: از آب استخر به میزانی به سطل اضافه کنید که حداقل نیمی از آن پر باشد، تکثیر عدسک چهار تا هفت روز به طول می‌انجامد.

قدم پنجم: زمانیکه توده عدسک سطح آب سطل را پوشاند با استفاده از تور ماهیگیری و یا ملاقه پلاستیکی به آرامی حجم عمده‌ای از آن را به استخر انتقال دهید. مقداری از گیاه عدسک را درون سطل باقی بگذارید تا در مواقعی که عدسک درون استخر توسط ماهی‌ها خورده شد از تکثیر آنها برای کشت مجدد استفاده کنید.

قدم ششم: پرورش عدسک در درون سطل و انتقال آن به استخر را تا زمانی که مقدار عدسک درون استخر به اندازه کافی شود، ادامه دهید.